Het verhaal achter lichtgevende sushi

{flike}

Bron: Maandblad van Xiphophorus, Oss

Het is een ware hit op internet: glow in the dark sushi. Een filmpje waarin wordt uitgelegd hoe je deze lichtgevende delicatesse thuis zelf kunt maken, is op YouTube inmiddels ruim 80.000 keer bekeken. Media als The Daily Mail en BNR schreven er al een verhaal over. Wat is er dan zo bijzonder aan deze sushi?

Nou, naast de traditionele rijst en wasabi bevat het een wel heel apart ingrediënt; GloFish. GloFish zijn genetisch gemodificeerde zebravissen die je in Amerika gewoon in de dierenwinkel kunt kopen.

Bij genetische modificatie wordt een stukje DNA (een gen) van het ene organisme ingebracht bij een ander organisme. 

Dat klinkt simpel, maar dat is het meestal niet. Vreemd DNA wordt over het algemeen snel afgebroken in het lichaam van de ontvanger. Pas als het lukt om ervoor te zorgen dat een organisme het vreemde stukje DNA in zijn eigen DNA inbouwt, kan het vreemde DNA ook gaan functioneren. In 1999 slaagden wetenschappers van de Nationale Universiteit van Singapore erin om het gen dat codeert voor het fluorescerende eiwit GFP (Green Fluorescent Protein) tot expressie te brengen in zebravisembryo’s. De GloFish was geboren.

Green fluorescent protein (GFP) is een eiwit dat van nature voorkomt bij verschillende soorten kwallen. In 1962 slaagde de Japanse wetenschapper Osamu Shimomura erin om het eiwit voor het eerst te isoleren uit de kwal Aequorea victoria. Vrijwel direct zagen wetenschappers de enorme potentie van het eiwit voor biomedisch onderzoek. In de jaren die volgden werden allerlei toepassingen voor het eiwit ontwikkeld. Zo werd het mogelijk om eiwitten en cellen te kleuren en later ook om bijvoorbeeld de groei van hersencellen of het uitzaaien van kankercellen tot in detail te volgen. Tot op de dag van vandaag is het trouwens nog niet duidelijk wat de functie van fluorescentie is bij de kwallen waar GFP het eerst uit werd gewonnen.

De wetenschappers uit Singapore zijn hun project niet begonnen met de gedachte om de vissen te verkopen als huisdier of te verwerken in voedselproducten. Zij hopen op een dag een zebravis te maken die alleen fluoresceert als hij in verontreinigd water zwemt. De GloFish zou dan een fantastisch instrument zijn om milieuverontreinigingen op te sporen. Het maken van een vis die voortdurend fluoresceert was slechts de eerste stap in het onderzoek. Het Amerikaanse bedrijf Yorktown Technologies zag wel wat in de lichtgevende visjes en wilde deze graag op de markt brengen. Vandaar dat GloFish sinds 2003 in verschillende Amerikaanse dierenwinkels te koop zijn als aquariumvissen. Een deel van de verkoopopbrengst gaat naar het oorspronkelijke onderzoeksproject van de wetenschappers die de visjes ontwikkelden.

Voordat Yorktown Technologies GloFish op de Amerikaanse markt mocht brengen, is er ruim twee jaar lang uitgebreid onderzoek gedaan naar de veiligheid van de genetische gemodificeerde vissen met betrekking tot de omgeving. Dat onderzoek werd ondermeer uitgevoerd door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA). De conclusie van het onderzoek van de FDA was dat de gekleurde aquariumvissen geen bedreiging vormen voor hun omgeving. Er is volgens de FDA geen bewijs dat genetisch gemodificeerde zebravissen meer schade aanrichten in hun omgeving dan hun gewone soortgenoten doen.

Vandaar dat de FDA in 2003 geen reden zag om de verkoop van GloFish strikter te reguleren dan de verkoop van andere aquariumvissen. In het besluit uit 2003 staat zelfs expliciet vermeld dat GloFish niet bedoeld zijn als voedselproduct. Ook Yorktown Technologies stelt op de officiële website www.glofish.com dat de siervissen niet bedoeld zijn voor menselijke consumptie. In de staat Californië zul je GloFish trouwens niet in de dierenwinkel vinden. Daar is de invoer van genetisch gemodificeerde dieren namelijk bij wet verboden. In Canada en Europa is dat trouwens ook zo.

Echter wordt er nu toch echt sushi van gemaakt. Op de website www.glowingsushi.com kunnen mensen terecht voor allerlei recepten met de lichtgevende zebravisjes. Zo is er de “Kryptonite roll’, de “Stop and glow nigirizushi”, en de “Not in California roll”. Er is trouwens niet voor niks gekozen voor sushi, een rauw product. Als je GloFish zou koken, zouden ze hun kleur verliezen doordat het eiwit GFP bij hogere temperaturen snel denatureert.

De bedenkers achter glow in the dark sushi is het Center for Genomic Gastronomy, een onafhankelijk onderzoeksinstituut dat zich bezighoudt met het ontdekken en begrijpen van het genetische materiaal waaruit de menselijke voedselketen is opgebouwd. Hun “Glowing Sushi Cooking Show” was onderdeel van de tentoonstelling Edible die tussen begin februari en begin april van 2012 te zien was in de Science Galary in Dublin. Edible gaat over het eten van de toekomst. Naast lichtgevende sushi kon je er andere bizarre dingen tegenkomen zoals koekjes met vervuilde stadslucht en pepermunt gekweekt met behulp van straling.

Het doel van de tentoonstelling is vooral om mensen bewust te maken van wat zij eigenlijk eten. Pepermunt wordt al jarenlang gekweekt met behulp van straling. Dat wil zeggen; wetenschappers hebben met behulp van straling mutaties aangebracht in planten en daar is uiteindelijk de pepermuntplant uit ontstaan. Mensen die in een vervuilde stad wonen, ademen al dagelijks verontreinigde lucht in. Waarom is het dan ineens vies om koekjes te eten die in vervuilde lucht zijn gemaakt? En wat de sushi betreft: we eten iedere dag allerlei dierlijk en plantaardig materiaal. Het DNA wat we daarmee binnen krijgen, is voor ons lichaam allemaal vreemd. En dat geeft niet, want tijdens het verteren wordt al dat vreemde DNA toch afgebroken tot kleine bouwblokjes. Het GFP-gen van de GloFish is voor ons lichaam niet vreemder dan het andere DNA van de zebravis. Alleen doordat het eiwit fluorescerend is, realiseren mensen zich ineens wat ze binnenkrijgen.