Compositie in het aquarium

{flike}

Gelezen in maandblad van Aquavo, Purmerend
Door: Joop Aret. Aangevuld door Wim Steinhoff

Compositie, het "samenspel" van de diverse "fasen" bij de inrichting van een aquarium, zoals de plaatsbepaling van tastbare zaken als planten, stenen, terrassen en technische hulpmiddelen. Verder is het creëren van contrasten een belangrijke fase bij het bereiken van de gewenste compositie. Ook de keuze van het visbestand maakt deel uit van de totale compositie.

Waarom is compositie in een aquarium belangrijk?
Als je veel aquaria hebt gezien, in dierentuinen, bij liefhebbers thuis of tijdens een tentoonstellingsbezoek, begrijp je onmiddellijk het waarom van deze vraag. Aquaria, waaraan weinig of geen aandacht is besteed aan de compositie, geven een warrig en onrustig totaal beeld en dat wordt extra versterkt door onrustig door elkaar heen zwemmende vissen, die zich ook nog eens niet op hun gemak voelen.

Word je oog echter getrokken door een rustgevend, evenwichtig en mooi ingericht aquarium met rustige, evenwichtige scholen vissen, dan kun je bijna zeker stellen dat er ruimschoots aandacht is besteed aan de compositie. En dat is immers wat we nastreven: een aquarium dat rust uitstraalt, een lust voor het oog. Willen we dat niet allemaal?

De basis is de bodem. Uitgaande van een leeg aquarium, maak je bij voorkeur een grove schets van de beplanting. Je kunt ook de terrassen, als je die wilt, alvast intekenen met het doel het creëren van hoogteverschillen en suggestieve diepte. Met dat laatste bedoel ik dat het aquarium dieper lijkt dan het in werkelijkheid is. Geef op de schets aan waar je gebieden hoger wilt. Door gebruik te maken van terrassen vergroot je de compositiemogelijkheden. Er zijn aquariumliefhebbers die beslist niet met terrassen willen werken. Een goed recht, maar ook dan ligt een schets aan de basis.

Afhankelijk van de grootte van het aquarium bepaal je het aantal plantensoorten, waarbij je al snel zult merken dat teveel niet goed is. Richtlijn in deze is één soort planten per 10 cm lengte van het aquarium.

Forse groepen geven een rustiger aanblik. Schets de hoge soorten niet per definitie achterin. Dat zie je maar al te vaak, maar probeer speelsheid en variatie in hoogten van de plantengroepen te bewerkstelligen. Eén of meerdere hoge soorten kunnen best in de midden zone van het aquarium geplaatst worden. Een evenwichtige verdeling over het gehele aquarium is belangrijk. Vaak zie je een gedeelte van een aquarium massaal beplant, terwijl een ander gedeelte vrijwel onbenut lijkt en dat is zonde.

Als je met terrassen werkt kun je lagere soorten ook wel aan de achterwand schetsen. Dit draagt ook bij aan de suggestieve dieptewerking. Als je aquarium voorzien is of wordt van zijwanden, geeft beplanting tegen die zijwanden een bepaald evenwichtigheid. Hiervoor kunnen ook hoge plantensoorten gekozen worden. Ook kunnen we een recht omhoog groeiende plant in de hoek bij de voorruit plaatsen. We noemen dit ook wel coulissen beplanting, vergelijkbaar met gordijnen aan weerszijden van een toneel.

Als op papier de inrichting er goed uit ziet, de verdeling (evenwichtigheid) en de dieptewerking goed is, dan is de compositie theoretisch "voor de bakker". Nu naar de winkel of naar verenigingsleden en kijken wat er aan ingeplande planten te koop of te krijgen is. Met eigen kennis en advies van de winkelier of verenigingsleden kom je een heel eind.

Maar nu komt het volgende aspect van de compositie om de hoek kijken: contrast!
Een goed contrast bereik je door plantensoorten met van elkaar afwijkende bladvormen en kleuren te kiezen en deze naast elkaar te poten. Basisbegrippen zijn dus: bladvorm en kleur. Goed, aan alles gedacht, moet het een peulenschilletje zijn om het aquarium in te richten, zoals je dat op papier hebt bedacht. De praktijk zorgt er echter meestal voor dat er nog één en ander aan de inrichting gesleuteld moet worden. Planten die op papier prachtig met elkaar contrasteerden blijken dat in de praktijk minder te doen en het contrast valt dus tegen. Dat is niet erg, een architect moet bouwtekeningen soms ook aanpassen en een auto wordt ook niet gebouwd volgens de eerste schets. Een tip: als de bak is ingericht, moet je er naar kijken met samengeknepen ogen, door de wimpers heen. Dan valt een gebrek aan contrast het beste op. Brildragers kunnen ook hun bril afzetten. Dat heeft vaak hetzelfde effect.

De levende have vormt een wezenlijk onderdeel van de compositie. Een evenwichtig en goed gekozen visbestand is niet alleen prettiger om naar te kijken, ook de dieren voelen zich er beter bij. De compositie in een aquarium omvat het totale aquarium, dus alle waterlagen. Een juiste selectie van boven zwemmers, midden zwemmers en bodem bewoners voorziet daarin. Kies je bijvoorbeeld voor drie scholen midden zwemmers, zorg dan dat er vorm- en kleurverschil aanwezig is.

Een vaak onderschat facet van de compositie in haar totaliteit is de locatie van noodzakelijk hulpmiddelen, zoals filterslangen, verwarmingselementen, thermometers etc. Dit soort zaken verstoort bij zichtbaarheid het totaalbeeld van een aquarium enorm, maar in een goede compositie zullen deze meestal onzichtbaar zijn, bijvoorbeeld achter een plantengroep.

We hebben als het ware een aquarium gecomponeerd en, zoals een componist of architect zijn resultaat beluistert en bekijkt, zal de aquariaan zijn compositie vanaf een afstandje bekijken en beoordelen. De componist verandert een noot, voegt wat toe en de architect zal een corrigerend stufje en potlood hanteren. De aquariaan zal na beoordeling van zijn compositie ook enkele aanpassingen verrichten: een steen verleggen, een plantengroep verplaatsen of een solitaire (is alleenstaande) plant verplaatsen of plaatsen, bijvoorbeeld als contrastwerking tussen andere soorten.